Waarom deze bijdrage?
Ik heb over de jaren heen ervaren dat bij de meeste mensen geen goed begrip van het fenomeen corrosie niet aanwezig is. Om corrosie op een effectieve manier te kunnen bestrijden is een basiskennis op het onderwerp noodzakelijk. Als metaalkundige wordt ik geacht een meer dan gemiddelde kennis op dit onderwerp te hebben en wil deze kennis graag delen met anderen die een passie hebben voor oldtimers en daar mogelijk hun voordeel mee kunnen doen. Het totale verhaal bestaat uit drie delen:
- Een beschrijving over corrosieproces, met name gericht op ijzer in een waterige omgeving;
- De mogelijkheden corrosie effectief te bestrijden;
- Praktische consequenties en hun remedie
Deel 3 Voorbeelden van corrosie en hun remedie
Er zijn in onze dierbare oldtimer enkele plaatsen aan te geven die bij voorkeur sterk kunnen roesten. Door je bewust te zijn van deze potentiële probleemgebieden kun je tijdig maatregelen nemen en daarmee problemen voorkomen. In deze bijdragen worden vier specifieke corrosie problemen besproken waarbij ook steeds de oorzaak en remedie wordt beschreven. Plaatwerk algemeenZolang de laklaag op plaatwerk niet is beschadigd zal in het algemeen de corrosie van het onderliggende staal niet optreden. Er zijn echter situaties waardoor corrosie een kans krijgt de twee belangrijkste oorzaken zijn:
- beschadiging van de lak door externe factoren zoals steenslag of bekrassen;
- vervorming van het plaatstaal door bv een aanrijding.
Bij beschadiging van de lak door steenslag ontstaat een open kanaal naar het onderliggende staal zodat corrosie kan optreden. De gevormde roest drukt plaatselijk de lak los van het staal en kan zich op die manier uitbreiden. Na enige tijd ontstaat er een blaasje. Als je met een stukje schuurpapier het baasje probeert te verwijderen blijkt dat de roest al verder is gevorderd dan je verwacht.Lakbeschadigingen zijn als zodanig niet te voorkomen. Het is echter zaaks om plaatsen waar dit kan optreden zeer goed in de gaten te houden. Als er een beschadiging optreedt moet dit onmiddellijk worden gecorrigeerd door het aanbrengen van enkele dunne lak laagjes. Bij het aanbrengen van slechts één laklaagje kan vocht nog steeds door de poriën het oppervlak bereiken en zal roestvorming na enige tijd toch nog optreden.
De rand van een dorpel die door het instappen beschadigd en geroest is; deze roestvorming is succesvol te verwijderen.
Als in de carrosserie een deukje is ontstaan door een aanrijding gebeuren er twee dingen die de kans op roestvorming vergroten.
- in gebieden van grote vervorming, zoals bij een scherpe knik, zullen er scheuren in de lak ontstaan waardoor vocht het onderliggende staal kan bereiken;
- in gebieden van grote vervorming zal het staal gevoeliger zijn voor roestvorming dan het omliggende staal (de metaalkundige verklaring hiervoor zal ik achterwege laten).
De combinatie van de twee verschijnselen maken de kans op roestvorming groot. Het is dus zaaks om beschadigingen in de carrosserie nauwlettend in de gaten te houden.
Het komt regelmatig voor dat op bepaalde plaatsen in de lak blaasjes ontstaan zonder dat een uitwendige beschadiging aanwezig is. De oorzaak van het probleem ligt dan vaak aan de andere kant van de staalplaat en spreken we van corrosie van binnenuit. Er zijn mensen die dit probleem van buitenaf proberen op te lossen. Het enige waar dit toe leidt is frustratie. Zolang de corrosie niet van binnen uit wordt gestopt zal deze ongehinderd voortgaan. Het aanbrengen van laklagen, of zelfs een extra lage plamuur, houdt mogelijk enkele maanden stand maar is nooit een afdoende oplossing.
In naden en rondom puntlassen
Bij de fabricage van een auto worden de meeste bodydelen door middel van puntlassen aan elkaar bevestigd. Dit is een zeer snelle en goede fabricagemethode maar resulteert in een situatie waarmee wij in relatie tot corrosie niet blij mee zijn.
Bij het puntlassen worden de te verbinden stukken plaatwerk met behulp van twee dikke koperen polen met kracht tegen elkaar gedrukt. Vervolgens wordt een sterke stroom (circa 5 á 10 duizend Ampère) via deze polen door het laspunt gestuurd. Feitelijk is er hier gewoon sprake van kortsluiting. Door de weerstand in het materiaal wordt er warmte ontwikkeld. Tussen de polen smelt het materiaal aan elkaar. Er wordt bij dit proces geen extra materiaal toegevoegd.
De lasplaatsen De lassen (de laslens) zijn rond en hebben een diameter van circa 4 tot 6 millimeter. Vaak zijn de lassen makkelijk herkenbaar doordat het metaal op deze plaatsen door het smelten enigszins ingedrukt is.
Een lasnaad wordt gevormd door het puntlasproces om de 2 cm te herhalen. Een dergelijke verbinding is dus niet volledig 'afgelast'. In een naad met puntlassen zijn vier problemen aanwezig die het roesten wel erg gemakkelijk maken:
- Er zit ruimte tussen de twee delen waar vocht tussen kan komen en blijven;
- Het omgesmolten lasmetaal heeft een andere structuur dan het plaatstaal;
- in de directe omgeving van de las (warmtebeïnvloede zone) zijn structuurveranderingen opgetreden;
- tijdens het lassen zal inde directe omgeving van de las oxidatie optreden.
De gehele auto zit dus vol met plaatsen waar roestvorming makkelijk kan optreden. Bij de fabricagemethoden van onze oldtimers is destijds weinig aandacht gegeven aan de bescherming tegen roest in de puntlasnaden. Het gevolg hiervan is meestal dat in deze naden een sterke roestvorming is opgetreden.
Roestvorming in een naad; zeer moeilijk op te lossen
Bij restauratiewerkzaamheden is het niet mogelijk de roest in de naden verwijderen. Het enige wat we kunnen doen is ons heil zoeken in roestomzetters en lakken om de naden af te sluiten van de omgeving en daarmee voortgaande roestvorming te voorkomen.
Motorblok
Het motorblok van een oldtimer is veelal gemaakt van gietijzer. Gietijzer is een bijzonder mooi en veelzijdig materiaal. Hoogwaardige gietijzersoorten worden veelvuldig toegepast in de automobielindustrie. Een groot nadeel van gietijzer is de gevoeligheid voor corrosie in waterige omgeving. Er moet een voorzorgsmaatregelen genomen worden om te voorkomen dat een motorblok (dus de motor) vroegtijdig ten gronde gaat. In het verleden werden koelsystemen van auto's veelal aangevuld met gewoon water. Als daar aanleiding toe was werd dan in de winter een antivries toegevoegd. Aandacht voor interne corrosie was beperkt.
In deel één van deze artikelen is beschreven waarom een de centrale verwarming zeer weinig corrosie optreedt. Als in het koelsystemen van de motor dezelfde condities aanwezig zouden zijn zou er ook geen corrosie optreden. Er zijn echter grote verschillen. Het kan zijn dat de zuurtegraad van de koelvloeistof veel lager dan zeven is. In dat geval kan door de waterstofreactie sterke roestvorming optreden. Als de zuurtegraad neutraal is kan roestvorming optreden door de aanwezigheid van zuurstof. Zuurstof kan toetreden door het “ ademen” van het open koelsystemen of regelmatig bijvullen van het koelwater (bv bij lekkage). Zeker als met de auto alleen maar kleine ritten worden gereden, waarbij de motor slecht op bedrijfstemperatuur komt, ontstaan ideale omstandigheden voor roestvorming. De roestdeeltjes verzamelen zich voor een belangrijk deel onder in het koelsystemen van het cilinderblok. Daarnaast komen de roest deeltjes terecht een de radiator en kachel die bij dit daarbij kunnen verstoppen. Interne vervuiling door roest is een van de belangrijkste oorzaken voor het heet lopen van de motor.
Als de motor vervuild is met roestdeeltjes zijn deze is zeer moeilijk te verwijderen. Een mogelijkheid is om de tuinslang in te brengen in de bovenste slang van de radiator en de onderste slang los te maken. Door zoveel mogelijk turbulentie te creëren zal een deel van de roestdeeltjes worden weggespoeld. Het schoonspoelen mag niet via de radiator verlopen aangezien we dan nog verder van huis zijn omdat de radiator verstopt.
Een tweede mogelijkheid is het toepassen van een roestoplosser. Hiervoor zijn in de handel verschillende middelen verkrijgbaar. Er zijn zure, alkalische en biologische oplosmiddelen. In alle gevallen wordt het gehele inwendige van het koelsysteem in meer of mindere mate aangetast. Dit geldt ook voor de delen die geen of minder reiniging nodig hebben zoals de radiator, thermostaat, waterpomp en de temperatuurvoeler. Het is belangrijk om precies de instructies van de leverancier te volgen om schade aan de motor te voorkomen.De meest effectieve en drastische methode is het loshalen van de cilinderkop en alle ruimten en kanalen met water schoon te spuiten. Een andere optie is het verwijderen van één of meerdere vriespluggen aan de zijkant van het blok. Niet iedereen zal dit durven aangezien je dan weer een nieuwe vriesplug moeten plaatsen en als je dit nog nooit gedaan hebt te spannend kan zijn.
Na het verwijderen van een vriesplug kwam de roest als een drab naar buiten (zie foto). De drablaag was ongeveer 3 cm dik! Als de motor eenmaal schoon is kan deze het beste worden af gevuld met een goed koelmiddel waarin een corrosie inhibitor aanwezig is. Het wordt sterk aangeraden om jaarlijks de kwaliteit van het koelmiddel te beoordelen en bij eventuele vervuiling te vervangen.
Benzinetank
In nagenoeg iedere benzinetank van een oldtimer is roestvorming aanwezig. Deze roestvorming kan zo erg zijn dat lekkage het gevolg is. Het roesten van de benzinetank is het gevolg van de aanwezigheid van water. In eerste instantie lijkt dit vreemd. Waar komt dit water vandaan? Benzine bevat normaalgesproken geen water en is niet hygroscopisch (in staat water op te nemen). Het water komt in de benzinetank door condensvorming. Als de auto wordt gebruikt in een omgeving met afwisselend hoge en lage temperaturen zal er bij iedere overgang naar de lage temperatuur water compenseren aan de binnenkant van de benzinetank. Dit water verzamelt zich en leidt onherroepelijk tot roestvorming. Een goede remedie is het coaten van de binnenzijde van de benzinetank.Het behandelen van de benzinetank gaat als volgt:
- Demonteer de tank van de auto
- Verwijder alle benzine en de niveaumeter
- Verwijder voor zover mogelijk alle roest aan de binnenkant van het tankoppervlak door:
- Gritstralen; als je niet kunt gritstralen is er een alternatief; vul de tank met grind en roteer de tank gedurende enige tijd in alle richtingen. Als de tank klein genoeg is kan deze mogelijk in een wasdroger worden geplaatst (wel inpakken in schuimplastic anders bonkt het zo)
- te behandelen met een corrosieoplosser; dit is relatief eenvoudig te doen door een ruime hoeveelheid vloeistof in de tank te gieten en vervolgens de tank in alle standen rond te draaien. Laat de overtollige corrosieoplosser uit de tank lopen en laat de tank aan binnenzijde volledig drogen! Het drogen kan geholpen worden door enige tijd lucht met een stofzuiger door te blazen.
- Giet de kunsthars in een ruime hoeveelheid in de tank en draai deze vervolgens in alle standen rond, zodat het gehele oppervlak is bedekt. Giet de overtollige kunsthars uit de tank en laat de hars in de tank uitharden.De hars is verkrijgbaar in een één-component dan wel twee-component systeem. Het zal duidelijk zijn dat alle openingen van de tank bij deze behandeling afgesloten moeten zijn.
Opmerkingen
Als in een tank lekkages aanwezig zijn en je wilt deze repareren met lassen of solderen, dan moet het absoluut zeker zijn dat er geen benzine of –dampen meer aanwezig zijn! Er is een mogelijkheid condensatie in de tank te voorkomen.
Als de tank vol met benzine zit kan er eenvoudigweg geen condensatie optreden. Dit is een goede optie bij het stallen van de auto in de winter.Als de auto voor langere tijd niet gebruikt wordt (zoals in de winter) zou je aanvullend de vlotterkamer van de carburateur leeg moeten maken om de vorming van een teerachtige product (uit de benzine) en eventueel kristallisatie te voorkomen.